سیستمی که برای نگهداری واکسن ها در شرایط مطلوب مورد استفاده قرار می گیرد را زنجیره سرما مینامند. گاهی از آن تحت عنوان زنجیره تأمین و توزیع واکسن و یا زنجیره تأمین ایمنسازی نیز یاد می شود. زنجیره سرما شامل یک سری فرایندهایی است که طراحی شدهاند تا واکسن را از کارخانه تولید کننده تا محل مصرف آن در دمای توصیه شده از سوی وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی نگهدارند.
در کشورهای مختلف و با توجه به گستردگی و سیاست های موجود ممکن است انبارهای واسط بین زنجیره سرمای مرکزی کشور و مراکز بهداشت بیشتر باشند. در ایران، انبارهای واسط در این مسیر عبارتند از: زنجیره سرمای مرکزی کشور، زنجیره سرمای قطب، زنجیره سرمای دانشگاه، زنجیره سرمای شهرستان و زنجیره سرمای مراکز واکسیناسیون شهری و روستایی.
به منظور حفظ زنجیره سرمایی قابل اطمینان در سطوح محیطی، موارد زیر را باید رعایت کرد:
- نگهداری واکسن ها در رنج دمایی توصیه شده در تمامی انبارها،
- بسته بندی و حمل واکسن ها بر اساس اصول توصیه شده در دستورالعمل های صادره از وزارت بهداشت،
- نگهداری واکسن و حلال ها در شرایط زنجیره سرمای توصیه شده از سوی وزارت بهداشت طی جلسه ایمنسازی.
دمای مورد نیاز واکسن ها
برخی واکسن ها نسبت به یخ زدگی حساس هستند مانند واکسن سه گانه و هپاتیت ب و برخی نیز نسبت به گرما و به نور حساسند مانند واکسن فلج اطفال خوراکی، سرخک-سرخجه و اوریون. اثربخشی واکسن فرد را در برابر بیماری ها محافظت می کند. در صورتی که واکسن در شرایط نامناسب قرار گیرد این اثربخشی کاهش می یابد. برای حفظ کیفیت واکسن ها، باید آن ها را از قرار گرفتن در شرایط دمایی نامناسب حفظ کرد.
واکسنها را میتوان در زنجیره سرمای مرکزی و قطب ها به مدت شش ماه، زنجیره سرمای دانشگاه ها تا سه ماه و زنجیره سرماس شهرستان ها و مراکز ارائه خدمات واکسیناسیون تا یک ماه نگهداری نمود.
اغلب واکسن هایی که حلال دارند پس از بازسازی باید در مدت شش ساعت و یا تا پایان جلسه ایمنسازی مصرف شده و باقیماند دور ریخته شود.
دستورالعمل زنجیره سرما
منبع: https://icdc.behdasht.gov.ir