سرخجه از  بیماری‌های ویروسی است که گرچه قدرت سرایت پذیری آن کمتر ازسایر بیماریهای دورا ن کودکی بخصوص  سرخک است. اما هر6 تا9 سال به علت تجمع افراد حساس،‌ همه‌گیری های  بزرگ بیماری بخصوص در سرباز خانه ها و موسسات شبانه روزی مشاهده میگردید . قبل از استفاده ازواکسن، درجوامع بسیار شایع و  ‌بومی بود ه است و  اکثرا در کودکی به آن مبتلا و ایمن می شدند.بیماری سرخجه معمولا تا 50درصد موارد بدون علامت است و در بسیاری از موارد با علامت تب مختصر و بثورات جلدی ماکول (قرمز رنگ و مسطح و دایره ای شکل) مشاهده  میشودکه حداکثر تا سه روز بطول میکشد. آنچه بیماری سرخجه را مهم میکند ابتلا مادر باردار در طول بارداری بخصوص در سه ماهه اول بارداری است که میتواند باعث سقط ، مرده زایی و یا به دنیا آمدن نوزاد با عوارض چشمی ، شنوایی ، قلبی .......شود. 

راه انتقال

   انتقال بیماری به صورت فرد به فرد از طریق ذرات تنفسی  و یا به‌وسیله تماس مستقیم با ترشحات بینی و گلوی فرد مبتلا صورت می‌گیرد. افراد مبتلا به طور متوسط از یک هفته قبل از شروع علائم تا4روز بعد از شروع بثورات جلدی می‌توانند ویروس را منتشر نمایند. جداسازی بیماران در این دوره در کاهش انتقال بیماری به دیگران مهم است . در خانم های باردار از طریق جفت به جنین منتقل میگردد.

علائم بالینی

دانه‌های پوستی قرمز رنگ در بیماری سرخجه معمولاً در پشت گوش ایجاد می‌شوند و پس از چند روز این ضایعات پوستی به صورت و گردن و بقیه نقاط بدن گسترش می‌یابد. از نشانه‌های بالینی بسیار مشخص سرخجه التهاب غدد لنفاوی سر و گردن و بیشتر در نواحی پشت گوش یا ناحیه پشت گردنی است.

در موارد زیادی می تواند  کاملا فاقد علامت باشد یا با علایمی به صورت تب خفیف ۱ تا ۵ روزه، سردرد، بیقراری، ترشح خفیف بینی و التهاب ملتحمه همراه باشد. درد مفاصل مخصوصا آرنج، زانو و مچ نیز در اثر این ویروس ایجاد می‌شود که به دلیل آزاد شدن سایتوکاین‌های التهابی از مغز است.

راه پیشگیری

با توجه به اثر بخشی بالای واکسن،   بهترین راه پیشگیری از بیماری سرخجه واکسیناسیون بر علیه این بیماری است . که در دونوبت در یک سالگی و هجده ماهگی همرا با واکسن سرخک و اوریون  برای کودکان تجویز می گردد.

 درمان :

این بیماری نیاز به درمان خاصی ندارد و تنها با کنترل تب و جبران مایعات از دست رفته و استراحت کافی می‌توان روند بهبود را تسریع بخشید.

سندروم سرخجه مادرزادی

وقوع ابتلاء به سرخجه در  اوایل  بارداری ممکن است باعث سقط جنین ، مرگ جنین و یا نقص های مادرزادی بعنوان سندرم سرخجه مادرزادی یا CRS  گردد .بالاترین خطر وقوع  در کشورهایی است که میزان زنان  حساس به سرخجه در سنین باروری بالا دارند . قبل از واکسیناسیون سرخجه بروز سندرم سرخجه مادرزادی 0.1 تا 0.2 در هزار تولد زنده در مناطق اندمیک و 0.8 تا 4 در هزار تولد زنده در طی اپیدمی بیماری سرخجه رخ میداده است .

ابتلاء در طی 8 تا 10 هفته اول بارداری بالای 90 درصد احتمال ناشنوایی جنین را دارد و ممکن است باعث سقط و یا مرده زایی گردد. بعد از هفته 16 بارداری احتمال  خطرات و نقص شنوایی کاهش می یابد گرچه کاهش شنوایی عصبی حسی ممکن است تا هفته 20 بارداری رخ دهد .

نوزادان متولد شده از مادرانی که در سه ماهه اول بارداری به سرخجه مبتلا شده اند امکان داشتن یک یا چند نقص شامل موارد ذیل باشند :  

• نقص بینایی که به کوری منجر میگردد

• نقص شنوایی ( کری)

• نقایص قلبی

• عقب ماندگی ذهنی

• فلج مغزی (با بروز کم )

در شکل ذیل نقاط مختلف بدن تحت تاثیر سندرم سرخجه مادرزادی نشان داده شده است.

از آنجائیکه یکی از اهداف بهداشتی کشورمان حفظ حذف سرخجه ( نبود بیماری سرخجه بومی) است  و در بیشتر از 40 درصد موارد مبتلایان به سرخجه  بدون علامت هستند و یا علائم بسیار خفیف دارند  یکی از راه های مکمل  شناسایی چرخش ویروس سرخجه شناسایی موارد احتمالی سندرم سرخجه مادرزادی است بر این اساس  سیستم مراقبت سندرم سرخجه مادرزادی در کشور جهت شناسایی کودکان زیر یکسالی که مشکوک به سندرم سرخجه ماددرزادی هستند برقرار است .

 در سیستم مراقبت سندرم سرخجه مادرزادی لازم است هر کودک زیر یکسالی که حداقل یکی از علائم مشکل شنوایی یا قلبی یا چشمی مادرزادی را دارد و یا مادر وی در زمان بارداری به سرخجه مبتلا شده است.  در اولین زمان ممکن شناسایی و اقدامات لازم برایش انجام گردد. در این خصوص به پرسنل بهداشتی آموزش داده شده است . در صورت شناسایی مورد مشکوک جهت تشخیص نهایی تست آزمایشگاهی با تهیه نمونه سرم  (گرفتن 1 سی سی خون و جداسازی سرم) و ارسال به آزمایشگاه کشوری انجام می گردد.

شاخص فعال بودن بیماریابی در کشور شناسایی موارد مشکوک سندرم سرخجه مادرزادی به میزان حداقل 2 در ده هزار تولد است.

فواید مراقبت سندرم سرخجه مادرزادی :

• نظارت بر واکسیناسیون سرخجه

• مستند سازی حذف سرخجه و سندرم سرخجه مادرزادی

• استفاده برای نشان دادن وجود بیماری سرخجه

• مشخص کردن بار بیماری

• سودآوری

مراحل برقراری سیستم مراقبت :

مرحله 1: راه اندازی سیستم مراقبت در زایشگاه های مرجع دانشگاهی       
مرحله 2:راه اندازی سیستم مراقبت در بخش نوزادان بیمارستانهای اطفال
مرحله 3 : راه اندازی سیستم مراقبت در بخش جراحی قلب
مرحله 4: راه اندازی سیستم مراقبت در بخش جراحی     
مرحله 5: راه اندازی سیستم مراقبت در بخش جراحی چشم
مرحله 6:  راه اندازی سیستم مراقبت در نظام شبکه بهداشتی کشور

تعریف مورد مشکوک سندرم سرخجه مادرزادی

• کودک زیر 12 ماه که به هر دلیلی پرسنل بهداشتی مشکوک به سندرم سرخجه مادرزادی شود.

•  عفونت مادر با سرخجه درزمان بارداری

وجود یکی از نقائص زیر در نوزاد:

- کاتاراکت

- گلوکوم مادرزادی

- مشکل قلبی مادرزادی

- باز ماندن مجرای شریانی

- تنگی شریان ریوی

- نقص دیواره بین بطنی در قلب

- اختلال شنوایی

- رتینوپاتی پیگمانته

راهنمای مراقبت سرخجه و سندروم سرخجه مادرزادی

دستورالعمل پیشگیری و درمان بیماری سرخک و سرخجه

منبع: https://icdc.behdasht.gov.ir