مننژیت یکی از اورژانس‌های پزشکی است که در اثر التهاب لایه مننژ مغز و نخاع بوجود می آید. میزان مرگ ناشی از این بیماری قبلا تا 50% می‌رسید؛ ولی با کشف درمان‌های مناسب آنتی‌بیوتیکی به 5 تا 15% کاهش یافته است. علاوه بر آن 10 الی 20% از بهبود یافتگان بیماری دچار عوارضی مانند عقب افتادگی ذهنی، اختلالات بینایی یا شنوایی و یا اختلالات حرکتی می‌شوند. به منظور کاهش مرگ و میر ناشی از مننژیت، تشخیص زود هنگام بیماری، تعیین سریع عامل احتمالی مولد بیماری، آغاز هر چه سریع‌تر درمان مناسب آنتی‌بیوتیکی و درمان عوارض ایجاد شده حایز اهمیت است. هموفیلوس آنفلوانزا تیپ b، مننگوکوک و پنوموکوک عامل 75% تمام موارد مننژیت باکتریال و 90% موارد مننژیت کودکان هستند. در کشورهایی که واکسن هموفیلوس آنفلوانزا استفاده شده است، شیوع این عامل بسیار کم شده و متوسط سن ابتلا از دوره کودکی به بالای 15 سالگی افزایش یافته است. مننگوکوک عامل اصلی اکثر موارد همه‌گیری مننژیت می‌باشد. انتقال بیماری به وسیله تماس مستقیم با قطرات تنفسی و ترشحات بینی و گلوی افراد آلوده صورت می‌گیرد. برخی افراد به صورت حامل سالم مننگوکوک بوده و سبب انتقال به دیگران می‌شوند.علائم به صورت تب، سردرد شدید، تهوع و استفراغ و اغلب سفتی گردن تظاهر می‌کند. در اغلب موارد راش‌های جلدی پتشی شکل وجود دارد. تاخیر در شروع درمان می‌تواند سبب افزایش احتمال مرگ و یا عوارض بیماری شود. تایید تشخیص با بررسی مایع مغزی نخاعی بیمار و جستجوی میکرو ارگانیسم بیماری‌زا در آن انجام می‌شود. دوره نهفتگی از 2 تا 10 روز متغیر است و در صورتی‌که درمان با آنتی‌بیوتیک موثر انجام شود معمولاً 24 ساعت بعد از شروع درمان امکان انتقال به دیگران از بین می‌رود.
تعاریف
مورد مشکوک: هر فردی در هر سنی با تب ناگهانی بالای C5/38 و یکی ازعلائم سفتی گردن، کاهش سطح هوشیاری، علائم مننژیال (سردرد، استفراغ و هر نوع عارضه نورولوژیک ناگهانی)، ملاج برجسته (در اطفال)، مورد مشکوک به مننژیت محسوب می‌شود.
مورد محتمل: هر مورد مشکوکی که آزمایش CSF او حداقل یکی ازموارد زیر را نشان دهد:
ظاهر کدر و چرکی.
افزایش گلبول‌های سفید بیش از 100 سلول/ mm3.
افزایش گلبول‌های سفید100-10 سلول/ mm3 به همراه افزایش پروتئین بیش از mm/dl 100یا کاهش قند به کمتر از mg/dl 40.
وجود یکی از نتایج زیر در رنگ‌آمیزی گرم:
باسیل گرم منفی(مطرح کننده هموفیلوس آنفلوانزا).
دیپلوکوک گرم منفی(مطرح کننده نایسریا مننژایتیدیس).
دیپلوکوک گرم مثبت (مطرح کننده استرپتوکوک پنومونیه).
مورد قطعی: مواردی که کشت مثبت وجود دارد یا آنتی‌ژن جرم پاتوژن در مایع مغزی نخاعی و یا خون فرد دارای علائم بالینی یافت شود.
تعداد موارد ابتلا به مننژیت در دنیا سالیانه 2/1 میلیون نفر برآورد می شود. بیشترین بار مننژیت در کمربند آفریقاست. امروزه اپیدمی های مننژیت همچنان تهدید واقعی هستند. در سال 2015 یک اپیدمی بیش از 11000 مورد مننژیت مننگوکوکی C در کمربند آفریقا(ناحیه ای بین سنگال و اتیوپی) اتفاق افتاد. بزرگترین شیوع مننژیت پنوموکوکی که تا کنون در غنا دیده شده است در سال 2016 به وقوع پیوست. همچنین در نیجریه در سال 2017با نزدیک به 5000 مورد جدید و 500 مرگ شیوع بالای مننژیت اتفاق افتاد. در سال 2015 تقریبا 380000 مرگ ناشی از مننژیت در جهان رخ داده است که جایگاه ششم بیماریهای عفونی جهان را در مرگ و میر دارد.این در حالی است که مننژیت سومین عامل مرگ و میر نوزادان زیر یک ماه در جهان است. در سالهای اخیر، پس از بکارگیری واکسن هموفیلوس آنفلوانزا تیپ B در کشورهای توسعه یافته، میزان بروز بیماری مننژیت کاهش چشمگیری داشته و در حال حاضر مننژیت باکتریال در آن مناطق بیشتر در بزرگسالان اتفاق می افتد تا در کودکان و نوجوانان.
در ایران سالانه حدود 7000-8000 مورد مشکوک به مننژیت گزارش می گردد که حدود 3/1(یک سوم) موارد به تشخیص قطعی می رسند.
در ایران، سابقه گزارشدهی موارد مننژیت، از سال 1360 وجود داشته و از سال 1375 نیز جمع آوری موارد به تفکیک دانشگاههای علوم پزشکی، آغاز شده است.
اهداف کلی نظام مراقبت عبارتند از :
-
دستیابی به وضعیت موجود بیماری در کشور و ارزیابی برنامه واکسیناسیون فعلی
-
تعیین بروز، شیوع، مرگ، بستری در بیمارستان و ناتوانی و بار بیماری در کشور
-
تعیین ضرورت ادغام واکسن های جدید در برنامه ایمنسازی کشور
در کشور ما مراقبت مننژیت، مراقبت ملی مبتنی بر جمعیت می باشد که در آن کلیه استانها به داشتن سیستم گزارش دهی کامل موارد مننژیت، تشویق می شوند.
منبع: https://icdc.behdasht.gov.ir